Frig ve Lidyalılarda Dil ve Yazı

Bu yazımızda Friglerin ve Lidyalıların kullandıkları dilleri ve birbiri ile yakınlıklarını ele alacağız. Bu yazı Eğitim sürecimde derslerimden aldığım bilgileri sizinle paylaşacağım. 

Frigler'in kendine özgü bir dilleri vardı. Bu dil eski Balkan, Hint-Avrupa dialekti konuşan bir halkın dilidir. Anadolu'ya Balkanlar'dan gelen gruplarca getirilmiş görünen bu dil Thrak ve daha çok da eski Yunan diliyle ilişkilidir. Genel olarak Hint-Avrupa dilinin satem grubundan olduğu ve içinde İslav, Arami ve hatta Phryg öncesi Hitit dillerinden de sözcükler bulunduğu söylenebilir. Frigce yazı biçimi ilk kez Gordion'da MÖ. 8. yüzyılın sonlarında görülür. Eski Yunan, Lydia ve Lykia alfabesine benzer bir alfabeyle genellikle soldan sağa doğru giden Frigce yazıtlar çok kısa ve az sayıdadır. Batıda Marmara Denizi'nin güney kıyılarından doğuda Kızılırmak yayı içine ve Niğde yöresine değin yayılan ve sayıları 50 kadar olan bu yazıtlar büyük taş anıtlar, nişler, sunaklar ya da kap kacak üzerinde görülür.


Frig yazıtları okunabilmekle birlikte tam anlamıyla anlaşılamamaktadırlar. Anlaşılmalarında ortaya çıkan güçlük aynı sözcük ya da sözcük gruplarının yinelenmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Frig Krallığı süresince kullanılmış görünen Frig yazısının bu erken biçimi Paleo-Frig (Eski Frig) olarak adlandırılır.

Frigce yüzyıllar süren bir suskunluk döneminden sonra M.S. 2.-3. yüzyıllarda yeniden ortaya çıkar. Anadolu'daki Roma egemenliği çağına ait olan Frigce'nin bu yeni biçimi Neo-Frig (Yeni frig) olarak nitelenir. Dönemin alışılmış Yunan alfabesiyle kaleme alınmış olan bu yazıtlar hemen hemen eski Frigce'nin yayılım alanına dağılmışlardır. M.S. 4. yüzyıla değin kullanılmış görünen bu yazı daima mezar stelleri üzerinde görülür.

20 kadar harften oluşan Frig alfabesinin kökeni konusunda görüş birliği yoktur. Kimileri Batı'dan, İonia üzerinden sesli harf eklenerek alındığına inanırlar. Kimileriyse bu alfabeyi Frigler'in ilk kez güneydeki ilişkileri sırasında Fenikelilerden tanıdığını ve Batı'ya buradan geçmiş olabileceğini düşünürler. Frigia'da yazı ilk kez Midas döneminde yani M.Ö. 700 yıllarından önce kullanıma girmiş gibidir. Frig yazısının İonia ve öteki Yunan alfabeleri gibi Fenike alfabesinden geliştiği; bunda da öncülüğün Friglerde olabileceği sonucuna varılabilir.