Mühürlerin anlamları ve kullanım alanları

MÜHÜRLERİN ANLAMLARI VE KULLANILMA ALANLARI

Kelime anlamı olarak mühür:

"Bir şahıs veya müessesenin adı, sıfatı ve alameti hakkedilen, yazı veya evrak altına basılan damga" demektir. Ayrıca, "Bir kimsenin veya bir kuruluşun adının kazılı bulunduğu maden yada başka bir madde parçası" olarak da tanımlanmaktadır.

Arkeolojik anlamda mühür ise; "Genellikle taş bazen de kemik fildişi, fayans, cam, metal, ahşap veya güneşte kurutulmuş ya da pişirilmiş sert kil gibi katı bir maddeden yapılmış, üzeri işlenmiş bir objedir. Bir başka tanımla mühür; "Üzerinde yazı ve isim bulunan madenden, değerli taşlardan yada ağaçtan yapılan, imza yerine de kullanılan damga" demektir.

Ansiklopedideki anlamı; “Üstüne bir insanın adı kazılı metalden, değerli veya yarı değerli taşlardan yapılmış küçük damga. Genellikle bir taban bölümü ve bir saptan oluşur. Zincire takılarak boyunda yada küçük bir kese içinde taşınır. Yüzük biçiminde olup parmağa takılanları da vardır. Alt tabana ters olarak kazınır; kil, mum, papirüs, parşömen ya da kağıt üzerine basıldığında düz olarak çıkar.” Mühür günümüzdeki imzanın yerini tutan bir mülkiyet simgesidir. Sahibinin meşru olduğunu belgeler ve mülkiyetin hukuksal açıdan garantisidir. Küçük olması ve gerek arkeolojik kazılar ve gerekse tesadüfler sonucunda, fazla tahrip olmadan ele geçmesi, on binlerce mühürün dünyanın çeşitli müze ve koleksiyonlarına dağılmasına neden olmuştur. Bu durum Eski Çağda mühür kullanımının ne denli yaygın olduğunun da bir kanıtıdır.

Mühürlerin kullanıldıkları belli başlı yerler şunlardır:


1- Mühürlerin en yaygın kullanımına kralı kitabeler, resmi evraklar, arazı sahip1iğini belgeleyen tapu benzeri belgeler gibi çivi yazılı tabletler ve zarfların üstünde rastlanmıştır. Uruk'un IV. tabakasından Selevkoslar döneminin sonlarına kadar (M.Ö. 312-94) silindir ve damga mühürlerin bu amaçla kullanıldığı görülmektedir.

2- Düz ve yuvarlak levha biçiminde kapak, tapa, tıkaç yada kabın ağzına gerilen koruyucu madde gibi çeşitli kap kapatmalarının bağlanmasından sonra iplerin üstüne sıvanan kil parçaları üzerinde de mühürler kullanılmıştır. Yuvarlak obje anlamına gelen Bulla adıyla bilinen bu kil parçalarının şekli ve ölçüleri yerine ve dönemine göre değişmektedir.

3- Çanak-çömlekler üstünde de mühür baskıları görülmektedir. Bunların arasında gerçek anlamda mühür baskılarının yanı sıra atölye işaretlerine de rastlanılmıştır. Bu baskılar çanak-çömlekler yaşken uygulanmıştır.

4- Kapıların iple bağlandığı kapı mandalları ve daha karmaşık bir yapıya sahip kapı kilitleri üstüne uygulanan kil parçaları üzerinde de mühür baskıları kullanılmıştır.